खरा दाता कोण हे सांगणारा तुकोबांचा एक अप्रतिम अभंग!

श्रीराम!

दाता तोचि एक जाणा | नारायणा स्मरवी ||
आणीक नाशिवंते काय | न सरे आय ज्याच्याने ||
यावे तया काकुलती | जे दाविती सुपंथ ||
तुका म्हणे उरी नूरे | त्याचे खरे उपकार ||

~ जो संत सत्पुरुष साधकाला नारायणाचे स्मरण करवितो, तोच एक दाता आहे असे समजावे. जे कुणी इतर वस्तू दान देतात व ज्याने याचकांची तळमळ जात नाही, त्या इतर नाशवंत दानाची काय किंमत आहे? जे सन्मार्ग दाखवतात अशाच संतांपुढे काकुळती यावे. ज्यांच्या दानामुळे याचकाला कोणतीही इच्छाच राहत नाही व जीवदशा शून्यवत होते त्या दात्याचे खरे उपकार आहेत!

~~ वरील अभंग वाचल्यानंतर प्रत्येकाच्या डोळ्यांसमोर आपल्या श्रीसद्गुरूंची मूर्ती आली असेल हे नक्की! कारण सद्गुरुशिवाय असा दाता कोण असणे शक्य आहे? व्यवहारातला गुरू श्रेष्ठ खरा पण पारमार्थिक गुरू श्रेष्ठतम हे निश्चित! किंबहुना सद्गुरू भेटल्याशिवाय जीवाची तळमळ शांत होणे अशक्य.

संतश्रेष्ठ ज्ञानेश्वर महाराज गुरु निवृत्तीनाथांना 'दातारू' असे संबोधतात. यावर श्रीमहाराजांचे विवरण अप्रतिम आहे. पूज्य बाबांनी जेव्हा त्यांना "दातारू" या शब्दामागचे रहस्य काय असा प्रश्न विचारला, तेव्हा ते म्हणले, दाता हा खरा दाता केव्हा होतो? जेव्हा घेणारा पात्र असतो तेव्हा! निवृत्तीनाथांना ज्ञानदेवांसारखा शिष्य लाभला तेव्हा ते खरे दाता झाले. 'देणाऱ्याचे हात हजारो, दुबळी माझी झोळी' अशी अवस्था साधकाची होऊ नये हे सांगण्याचा उद्देश श्रीमहाराजांचा यामागे होता. हिंग-जिऱ्याचं गिऱ्हाईक न होता खरी वाटचाल साधक मार्गावरून व्हावी व 'लौकिकाला बळी न पडता' आपल्या ध्येयावर व सद्गुरूंच्या शब्दांवर दृढनिष्ठा हवी!